آداب نماز شب

نماز شب یک طرز مختصری دارد که می‌شود با 20 دقیقه، نیم ساعت هم آن را خواند. اما یک طریق خیلی مفصلی دارد که حدود 2 ساعت طول می‌کشد.
آن طریق مختصرش این است که انسان نیم ساعت قبل از اذان بلند شود، هر چقدر به صبح نزدیک باشد بهتر است اگر چه جوازش از بعد از نماز مغرب و عشا هست. مثلاً جوان یا مسافر می‌توانند نماز شب خود را همان اول شب بعد از نماز مغرب و عشا بخوانند. مسافر است، جوان است، می‌ترسد خواب بماند. اما هر چه که به صبح نزدیکتر باشد بهتر است. از نیمه شب به آن طرف باشد باز بهتر است. حالا آن وقتی که انسان انتخاب کرده مثلاً نزدیک اذان صبح و صبح صادق، بلند می‌شود وضو می‌گیرد و چهار تا دو رکعتی به نیت نماز شب می‌خواند. عین نماز صبح فقط نیتش فرق می‌کند. دو رکعت هم نماز شفع می‌خواند. این هم مثل نماز صبح ولی نیتش فرق می‌کند. یک رکعت هم نماز وِتر یا وَتر که هر دو تلفظ درست است. وِتر و وَتر یعنی تک و تنها. می‌تواند به همین صورت یک رکعت بخواند و نماز را تمام کرده و سلام دهد. مستحب است و تأکید شده که در نماز وتر اولاً چهل مؤمن را دعا کنید. چه مرده، چه زنده، چه زن، چه مرد، چه پیر، چه جوان. اللهم اغفر مثلاً سید بن طاووس، اللهم اغفر امام خمینی، اللهم اغفر شهید مطهری، اللهم اغفر پدرم، مادرم، عمویم، دایی‌ام. تمام افراد به اسم یا به سببی نام ببرید. بعد از این که چهل مؤمن را دعا کردی 70 مرتبه أستغفرالله ربی و أتوب إلیه، أستغفرالله ربی و أتوب إلیه، بعد از این هم 7 بار هذا مقام العائذ بک من النار، هذا مقام العائذ بک من النار، و بعد از این هم 300 بار الهی العفو، الهی العفو، الهی العفو. بعد می‌نشینی و سلام می‌دهی و تسبیحات حضرت زهرا سلام‌الله علیها را می‌گویی. این آسان‌ترین نماز شب است.
یک مقدار از این مفصل‌تر مستحب است انسان شب که بلند شد قبل از این که برود وضو بگیرد، تا از رختخواب حرکت کرد، فوراً به سجده بیفتد. یک سجده به جا بیاورد بعد برود دنبال وضو. وضو گرفت. قبل از وضو یا بعد از وضو به آسمان یک نگاهی بکند آیات آخر سوره آل عمران را بخواند: إِنَّ فی خَلْقِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ اخْتِلافِ الَّیْلِ وَ النَّهارِ لَآیاتٍ لِاُولِی الْأَلْبابِ. أَلَّذینَ یَذْکُرُونَ اللهَ قِیاماً وَ قُعُوداً وَ عَلى جُنُوبِهِمْ تا آخر.
در این آیات تدبر و تعقل کند. پیغمبر چند نوبت می‌خواندند. بعد روی سجاده‌اش بنشیند و کمی تدبر کند. قرآن بخواند. ذکر بگوید. شروع کند نماز شب خود را. در رکعت اول و دوم 30 بار سوره توحید را بخواند. یعنی 60 بار و بعد از این که این نماز را به این کیفیت که عرض کردیم تمام کرد، سلام داد و تسبیح حضرت زهرا سلام‌الله علیها را گفت، فوراً به سجده برود. در سجده سبوحٌ قدوسٌ ربّ الملائکة و الروح 3 بار یا 7 بار یا بیشتر بگوید. از سجده بلند شود آیة الکرسی را بخواند تا و هو العلی العظیم. دوباره باز به سجده برود سبوحٌ قدوسٌ ربّ الملائکة و الروح- سبوحٌ قدوس رب الملائکة و الروح. این هم یک مقدار مفصل‌تر.
یک مقدار باز مفصل‌تر بهتر است که 11 رکعت نماز را در چند نوبت بخواند. یعنی یک دو ساعت مانده به نماز صبح بلند شود دو رکعت یا چهار رکعت از نماز شب را بخواند، کمی قرآن بخواند بعد برود بخوابد. باز بلند شود دو مرتبه باز وضو بگیرد، سجده کند و چهار رکعت دیگر را بخواند. دو سه نوبت بلند شود آیات آخر سوره آل‌عمران را بخواند. دأب پیغمبر در نماز شب این بوده. و مستحب است در نماز شب گریه کند. اگر گریه‌اش هم نیامد تباکی کند. خواهش کند از چشمش که هرچند ذره‌ای اشک جاری شود. و بین دو رکعت دو رکعت‌ها دعاهای مرحوم شیخ طوسی در مصباح‌المتهجد آورده، آن‌ها را با تسبیحات حضرت زهرا سلام‌الله علیها، بخواند. این نماز شب شاید اقلاً حدود دو ساعت طول بکشد. حالا ما که همچین توفیقی نداریم که دو سه ساعت به اذان صبح بلند شویم و آن حالات را داشته ‌باشیم ولی اقلاً نیم ساعتش را داشته ‌باشیم.
بخشی از سخنان استاد جرجانی در تاریخ 15/11/1390 در جلسه ثقلین مشهد مقدس

منبع: اینجا